Ένα χαλαρό απόγευμα του περσινού καλοκαιριού έμελλε να αλλάξει το Instagram feed μου για πάντα – ή έστω για μήνες. Ενώ χάζευα αμέριμνη την αρχική μου σελίδα, ο ευφυής αλγόριθμος της Meta εργαζόταν άοκνα φέρνοντας μπροστά μου δυο απρόσμενα αποτελέσματα. Μια χορηγούμενη ανάρτηση με καλούσε να αποκτήσω τα δικά μου grills – δηλαδή, ένα απαστράπτον μασελάκι στολισμένο με πετράδια και πολύτιμα μέταλλα, όπως αυτό που φορά το συμπαθέστατο μοντέλο του Shutterstock παρακάτω. Η δεύτερη προερχόταν από το προφίλ ενός γιατρού (συγκεκριμένα ωτορινολαρυγγολόγου). Απεικόνιζε μια – επίσης απαστράπτουσα – κοπέλα και συνοδευόταν από τη φράση: «Τα μάτια τα πήρε από τον μπαμπά. Τη μύτη από τον Δρ. Τάδε».
Κατά κάποιο τρόπο, έζησα εκείνη τη στιγμή ως έναν μικρό θρίαμβο – μια απόδειξη ότι μέσα σε δεκαπέντε χρόνια σταθερής ψηφιακής παρουσίας, παρέμενα ένα μυστήριο για τους αλγορίθμους του κυρίου Ζούκερμπεργκ, που εξακολουθούσαν να μην έχουν αποκωδικοποιήσει τις καταναλωτικές μου συνήθειες. Σε καμία περίπτωση δεν είμαι αρκετά fly για τα grills, και ο φόβος μου για τις ιατρικές διαδικασίες σίγουρα ξεπερνά κατά πολύ τις ανασφάλειές μου. Έβγαλα screenshot και των δυο διαφημίσεων και τις προώθησα στις φίλες μου. Στην περίπτωση του Δρ. Τάδε, έκανα το λάθος να μπω και στο προφίλ του. Οι περιγραφές των αναρτήσεών του ήταν απλώς ακαταμάχητες, με τις νέες μύτες των ασθενών του να παρουσιάζονται πάνω-κάτω όπως τα δώρα-έκπληξη που κρύβονταν κάποτε πίσω από τις κουρτίνες τηλεπαιχνιδιών. Ο Ζονγκ, αν υπήρχε τέτοιος, ήταν μάλλον η αμφίβολη νομιμότητα αυτού του είδους της ιατρικής διαφήμισης.
Είχα γιορτάσει πρόωρα τον θρίαμβό μου.
Μισή ώρα στο προφίλ του Δρ. Τάδε ήταν αρκετή ώστε το feed μου να διακόπτεται ασταμάτητα και επί σειρά μηνών από μύτες σε κάθε πιθανό μέγεθος και σχήμα, φτιαγμένες με αναίμακτη ρινοπλαστική, «πατροπαράδοτα» ή με τη συνδρομή ενέσιμου υαλουρονικού, αλλά και από «γεμισμένα» χείλη, λιποαναρροφήσεις και ανορθώσεις διάφορων σημείων του (γυναικείου) σώματος, που τα πρότυπα ομορφιάς έχουν αποφασίσει πως θα πρέπει να βρίσκονται αιωνίως και μέχρις εσχάτων σε μάχη με τη βαρύτητα. Προφίλ γιατρών, όπως του Δρ. Τάδε, αλλά και μικρότερων και μεγαλύτερων κέντρων αισθητικής, έμοιαζαν αποφασισμένα να διορθώσουν ακόμα και την παραμικρή ατέλειά μου.
Αν και δεν έχω απολύτως κανένα πρόβλημα με τις αισθητικές επεμβάσεις – αντιθέτως, έχω πολλά προβλήματα με τον ηθικό πανικό που συχνά τις συνοδεύει – η αλήθεια είναι πως βρήκα το φαινόμενο ανησυχητικό. Άραγε στις πόσες τέτοιες αναρτήσεις αρχίζει να σε ενοχλεί κάποιο «ψεγάδι» που μοιράζεσαι με τα «πριν»; Πόσο νόμιμο – και κυρίως ηθικό – είναι ένας γιατρός να διαφημίζει τη δουλειά του με «πριν» και «μετά», σαν να ήταν αρχιτέκτονας ανακαινίσεων; Ποιες ευθύνες φέρουν οι πλατφόρμες για αυτού του είδους το υλικό που αναρτάται στο εσωτερικό τους; Και τι μπορούμε να κάνουμε ως χρήστες για να ξεφύγουμε από αυτό, όταν ο αλγόριθμος κρίνει, δικαίως ή αδίκως, ότι αποτελούμε το ιδανικό του κοινό;
Το Δίκαιο και η πράξη
Ως προς τη νομιμότητα των ιατρικών διαφημίσεων, τα πράγματα είναι στην καλύτερη περίπτωση γκρίζα – και τείνουν προς το ανθρακί. Όπως εξηγεί στο in ο Δρ. Θεόδωρος Τροκάνας, Δικηγόρος Θεσσαλονίκης και Μέλος του Εργαστηρίου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, «η εμπορική διαφήμιση γενικά προστατεύεται ως μία πτυχή της ελευθερίας έκφρασης, η οποία κατοχυρώνεται ρητά τόσο στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου όσο και στο άρθρο 14 του ελληνικού Συντάγματος. Ωστόσο, επειδή η παροχή ιατρικών υπηρεσιών δεν είναι εμπορικό αγαθό, οι νομοθεσίες πάρα πολλών ευρωπαϊκών κρατών, προβλέπουν σοβαρούς περιορισμούς ή ακόμα και πλήρη απαγόρευση στη διαφήμιση παροχής ιατρικών υπηρεσιών».
Συγκεκριμένα, το άρθρο 15 §1 ΠΔ 84/2001 απαγορεύει ρητά την με οποιονδήποτε τρόπο διαφήμιση και προβολή στους Ιδιωτικούς Φορείς Παροχής Υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, ενώ σύμφωνα με το άρθρο 17 §5 ΠΔ η παράβαση της παραπάνω απαγόρευσης επισύρει διοικητικές κυρώσεις και συγκεκριμένα διοικητικό πρόστιμο ύψους από 14.674€ μέχρι 44.020€ και σε περίπτωση υποτροπής και προσωρινή αφαίρεση της άδειας λειτουργίας από 1 μέχρι 6 μήνες. Σε περίπτωση δεύτερης υποτροπής επιβάλλεται οριστική αφαίρεση της άδειας λειτουργίας και διοικητικό πρόστιμο ύψους έως 73.367€.
Ωστόσο, «η απόλυτη αυτή απαγόρευση του ΠΔ 84/2001 αμβλύνθηκε σε ένα βαθμό με την εισαγωγή του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (Ν. 3418/2005)», συνεχίζει ο Τροκάνας. «Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 17 §1 ΚΙΔ επαναλαμβάνει μεν την απαγόρευση οποιασδήποτε προσωπικής διαφήμισης ή συστηματικής δημόσιας παρουσίας του ιατρού, αλλά συγχρόνως το άρθρο 17 §8 ΚΙΔ απαριθμεί περιπτώσεις όπου η “διαφήμιση” του ιατρού είναι νομικά ανεκτή. Έτσι, επιτρέπονται λ.χ. οι δημόσιες ανακοινώσεις για ιατρικά θέματα με γνώμονα την ενημέρωση των συναδέλφων ιατρών ή της κοινής γνώμης ή η συμμετοχή σε δημόσιες συζητήσεις στο γραπτό ή ηλεκτρονικό Τύπο με σκοπό την ενημέρωση της κοινής γνώμης. Στην έννοια της διαφήμισης δεν εμπίπτουν, εξάλλου, κατά τον ΚΙΔ η ενημερωτική καταχώρηση στα έντυπα μαζικής ενημέρωσης του ονοματεπωνύμου του γιατρού, της ειδικότητάς του, της διεύθυνσης και των ωρών λειτουργίας του ιατρείου του, όπως επίσης και η διατήρηση ιστοσελίδας στο διαδίκτυο. Κοντολογίς, ο ΚΙΔ οριοθετεί μεταξύ ανεπίτρεπτης και επιτρεπτής “διαφήμισης”».
Οι νομοθετικοί περιορισμοί δεν σταματούν εκεί. Μεταξύ άλλων, «το άρθρο 17 §9 ΚΙΔ απαιτεί η ενημέρωση του κοινού από τον ιατρό είναι γίνεται σύμφωνα με τις αρχές και του κανόνες που διέπουν την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος και την Ιατρική Δεοντολογία και να στηρίζεται αποκλειστικά σε στοιχεία απόλυτα τεκμηριωμένα και διεθνώς παραδεδεγμένα», ενώ, όπως τονίζει ο Τροκάνας, «η ίδια διάταξη απαιτεί η παρουσία του ιατρού να μην υποκρύπτει σκοπό διαφήμισης. Πρόκειται για κομβικής σημασίας νομική απαίτηση, στο μέτρο που η διαφήμιση μπορεί να μην είναι μόνο άμεση, π.χ. υπερβολική επιστημονική προβολή του ιατρού («ο κορυφαίος επιστήμονας της κοσμητικής ιατρικής»), αλλά και έμμεση ή συγκεκαλυμμένη, λ.χ. μέσα από την προβολή ιατρού εκτός διαφημιστικής ζώνης στο πλαίσιο μίας θεματικής εκπομπής για την υγεία».
Τέλος, το άρθρο 17 §10 ΚΙΔ απαγορεύει οποιαδήποτε ιατρική προβολή μέσω ΜΜΕ, η οποία μπορεί να προκαλέσει σύγχυση ή παραπλάνηση του κοινού για θέματα υγείας, αναγνωρίζοντας πως η απουσία εξειδικευμένων γνώσεων των ασθενών και η αυθεντία των ιατρών λειαίνουν το έδαφος για πιθανή εξαπάτηση. Ως εκ τούτου, όπως επισημαίνει ο Τροκάνας, «η παραπλανητική διαφήμιση του ιατρού δημιουργεί τις συνθήκες όχι μόνον για πειθαρχικό έλεγχο του ιατρού, αλλά και προστασία του ασθενούς ως καταναλωτή σύμφωνα με το Ν. 2251/1994, ενώ δεν μπορεί να αποκλειστεί και η ποινική ευθύνη του ιατρού για το έγκλημα της απάτης».
Δέσμιοι του «πριν» και του «μετά»
Ακόμη, όμως, και αν επρόκειτο για πρακτικές απολύτως νόμιμες, η ηθική διάσταση του ζητήματος θα παρέμενε αντικείμενο προς συζήτηση. Στα 30 μου χρόνια, και έχοντας σε γενικές γραμμές αποδεχτεί την εικόνα μου, υπήρξαν στιγμές σε αυτόν τον εξάμηνο βομβαρδισμό αποκαλυπτηρίων από νέες κοιλιές, μύτες και οπίσθια που κοίταξα τον εαυτό μου με μεγαλύτερη αυστηρότητα από το συνηθισμένο. Η διαρκής έκθεση σε «ατέλειες» και η αναλυτική περιγραφή τους, αρκεί από μόνη της για να παρατηρήσεις ελαττώματα που δεν σου είχαν περάσει καν από το μυαλό.
Ξέρατε ότι το τοπικό πάχος ακριβώς κάτω από τους γλουτούς ονομάζεται «banana rolls»; Μια μέση έφηβη μάλλον το γνώριζε ήδη – και αυτό από μόνο του αυξάνει τις πιθανότητες να το αντιμετωπίζει ως πρόβλημα.
Όπως εξηγεί στο in η Δρ. Ανθή Σιδηροπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του ΕΚΠΑ, η εικόνα του εαυτού δεν παραμένει σταθερή κατά τη διάρκεια της ζωής μας, ούτε αποτελεί αποκλειστικά προσωπικό δημιούργημα, αλλά «διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση με τους άλλους (κυρίως με αυτούς που ορίζουμε ως σημαντικούς άλλους), από την αναγνώριση που λαμβάνουμε από τους άλλους και από τον βαθμό ικανοποίησης μας στα κοινωνικά δίκτυα που συμμετέχουμε. Και εδώ, όταν λέμε κοινωνικά δίκτυα, δεν εννοούμε τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα, αλλά τα δίκτυα των άμεσων, οικείων, διαπροσωπικών σχέσεων».
«Ο βομβαρδισμός με αψεγάδιαστα πρόσωπα και σώματα σίγουρα μπορεί να οδηγήσει σε παραμόρφωση της αναπαράστασης του υγιούς, φυσιολογικού σώματος», συνεχίζει. «Αν αυτός ο βομβαρδισμός γίνεται από νεαρή ηλικία, όταν ακόμα δεν έχει διαμορφωθεί μια συνεκτική εικόνα εαυτού αλλά και η κριτική σκέψη σχετικά με τα περιεχόμενα των μέσων, μπορεί να οδηγήσει κάποια άτομα σε παραμορφωμένες αντιλήψεις σχετικά με το πώς πρέπει να φαίνονται. Σίγουρα, αυτό δεν αφορά όλους. Όπως δείχνουν αρκετές έρευνες, περισσότερο επηρεάζονται άτομα με ασαφή εικόνα εαυτού, με συναισθηματική ευαλωτότητα, με χαμηλή κοινωνική ικανοποίηση – δηλαδή προσλαμβανόμενη αίσθηση αποδοχής και συμμετοχής σε κοινωνικά δίκτυα».
Στη διάρκεια της εφηβείας, αλλά και στην πρώιμη ενηλικότητα, οι άνθρωποι τείνουν να συγκεντρώνουν περισσότερα τέτοια χαρακτηριστικά, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι οι έφηβοι είναι στο σύνολό τους εξίσου ευάλωτοι. Άλλωστε, το ακριβές αποτύπωμα των κοινωνικών δικτύων στην ψυχική υγεία των εφήβων είναι δύσκολο να ανιχνευθεί, αφού όπως υπογραμμίζει η Σιδηροπούλου, παρά την πυκνή σχετική βιβλιογραφία, τις συχνές αναφορές σε «ναρκισσιστικές γενιές» και την αύξηση των συναισθηματικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, δεν μπορούμε να βλέπουμε αυτά τα φαινόμενα «αποκομμένα από τις κοινωνικές συνθήκες, δηλαδή την οικονομική κρίση, την πανδημία, κλπ».
«Πριν την καθιέρωση των ψηφιακών κοινωνικών δικτύων, οι άνθρωποι συγκρινόμασταν με άλλους ανθρώπους από το άμεσο, κοινωνικό περιβάλλον μας», προσθέτει. «Τα ερεθίσματα σχετικά με τα πρότυπα ομορφιάς, σώματος, κ.α. ήταν αρκετά περιορισμένα, ομοιογενή και άμεσα συνυφασμένα με τα εφόδια που μπορούσε να μας παρέχει η κοινότητα στην οποία ανήκαμε. Τώρα συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με ένα απεριόριστο, ά-τοπο, ά-χρονο, ανομοιογενές συνονθύλευμα χρηστών (και όχι ατόμων, καθώς ακόμα και για τους διασημότερους εξ αυτών δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα στοιχεία και κυρίως αυτά που κρίνονται κατάλληλα για δημόσια θέα), με τους οποίους δεν εμπλεκόμαστε προσωπικά και δεν αντλούμε από το ίδιο απόθεμα προτύπων και εφοδίων.
»Την ίδια στιγμή, ο βομβαρδισμός των εξαιρετικά ελκυστικών, τέλειων εικόνων προσώπων και σωμάτων και οι συνοδευτικές πληροφορίες, οι οποίες ωστόσο είναι αποσπασματικές και επιφανειακές, σχετικά με τις «τέλειες» ζωές που μπορεί να επιτυγχάνουν αυτά τα πρόσωπα, διογκώνουν μια προσωπική αίσθηση ανεπάρκειας και αποτυχίας σε όσους νιώθουν ότι δεν ζουν αυτήν την “τελειότητα”. Και, κλείνοντας, ο βομβαρδισμός των εικόνων δεν επιτρέπει την αποστασιοποίηση, εκείνη τη σημαντική παύση, όπου το άτομο θα αναλογιστεί “ποιος πραγματικά είμαι”, “τι με κάνει χαρούμενο/η” και αν αυτό που βλέπω είναι εν τέλει ρεαλιστικό και έχει νόημα για εμένα».
Στο μάτι του διαφημιστικού κυκλώνα
Μέσα από ποιες διαδικασίες, όμως, επέρχεται η μεταμόρφωση του feed μας σε ένα τοπίο γεμάτο από άψογα δημιουργήματα πλαστικών χειρουργών και κέντρων αισθητικής; Όπως εξηγεί ο Στέφανος Βιτωράτος, εταίρος στη δικηγορική εταιρεία Digital Law Experts και συνιδρυτής της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης «Homo Digitalis», το μοντέλο των κοινωνικών δικτύων βασίζεται σε αλγορίθμους που αξιοποιούν πολύπλοκα μοντέλα μηχανικής μάθησης, μέσα από τα οποία οι διαφημιζόμενοι μπορούν να προσεγγίσουν πιο αποτελεσματικά το κοινό-στόχο τους.
Οι αλγόριθμοι αυτοί, όπως αναφέρει «αναλύουν ενδεικτικά δεδομένα σχετικά με το προφίλ των χρηστών, τη συμπεριφορά τους στην πλατφόρμα, τα ενδιαφέροντά τους, αλλά και ευρύτερα δημογραφικά στοιχεία τα οποία συσχετίζουν και βάσει των οποίων τελικά καθορίζουν ποιες διαφημίσεις θα προβάλλονται σε ποιους χρήστες». Ουσιαστικά, πρόκειται για μια διαδικασία με τέσσερα στάδια:
- Οι διαφημιζόμενοι δημιουργούν μια διαφημιστική καμπάνια και καθορίζουν το κοινό-στόχο τους με βάση παράγοντες όπως η ηλικία, η τοποθεσία, το φύλο, τα ενδιαφέροντα κλπ. κάνοντας μια αντίστοιχη οικονομική προσφορά.
- Ο αλγόριθμος διαφήμισης χρησιμοποιεί τις πληροφορίες που παρέχονται από τον διαφημιζόμενο, μαζί με δεδομένα από την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, για να καθορίσει τους πιο σχετικούς χρήστες στους οποίους πρέπει να προβληθεί η διαφήμιση.
- Ο αλγόριθμος προσαρμόζει συνεχώς τη στόχευση σε πραγματικό χρόνο με βάση παράγοντες όπως η αλληλεπίδραση του χρήστη με τη συγκεκριμένη διαφήμιση ή με άλλες παρόμοιες διαφημίσεις.
- Τέλος, ο αλγόριθμος βελτιστοποιεί την τοποθέτηση και τη συχνότητα εμφάνισης της διαφήμισης για να μεγιστοποιήσει τις πιθανότητες να προβληθεί και να αλληλεπιδράσει το κοινό-στόχος, ανάλογα και με την προσφορά του διαφημιζόμενου.
«Σε ορισμένες περιπτώσεις αυτού του είδους η στόχευση μπορεί να είναι χρήσιμη», συμπληρώνει ο Βιτωράτος, «καθώς μπορεί να εμφανίζει στον χρήστη διαφημίσεις για προϊόντα ή υπηρεσίες που είναι πιθανό να τον ενδιαφέρουν». Ταυτόχρονα, όμως, «εάν στον χρήστη εμφανίζονται πάρα πολλές διαφημίσεις για το ίδιο θέμα, μπορεί να γίνει καταλήξει η συγκεκριμένη διαφήμιση ενοχλητική ή ακόμα και προσβλητική, οδηγώντας τελικά σε αρνητική εμπειρία χρήστη». Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότερες πλατφόρμες διαθέτουν πολιτικές που περιορίζουν τη συχνότητα των διαφημίσεων, ενώ και οι χρήστες από την πλευρά τους μπορούν να προχωρήσουν σε προσαρμογή των ρυθμίσεων απορρήτου τους, ώστε να απενεργοποιήσουν τις εξατομικευμένες διαφημίσεις.
Τέλος, όπως τονίζει ο Βιτωράτος, «αξίζει να σημειωθεί ότι η Meta (Facebook και Instagram) δέχθηκε ένα σημαντικό πλήγμα για το επιχειρηματικό της μοντέλο στην Ευρώπη, μετά το τελευταίο πρόστιμο ύψους 390 εκατ. Ευρώ που αφορούσε την εκμετάλλευση των προσωπικών δεδομένων για την προβολή διαφημίσεων. Η Meta απαγορεύεται πλέον να παρακάμπτει τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (Κανονισμός GDPR 2016/679) μέσω ρήτρας στους όρους χρήσης της πλατφόρμας και θα πρέπει να λαμβάνει πλέον τη ρητή συγκατάθεση του χρήστη (opt-in) για εξατομικευμένη διαφήμιση».
Στρατηγικές επιβίωσης
Οι περισσότεροι, πάντως, δεν σκεφτόμαστε και πολύ τι «βλέπει» και τι δεν «βλέπει» ο αλγόριθμος από τη δραστηριότητά μας, μέχρι να μας συμβεί κάτι πραγματικά ενοχλητικό. Τα αστεία για την χωρίς δεύτερη σκέψη αποδοχή των «όρων χρήσης» στις διάφορες εφαρμογές που χρησιμοποιούμε, εξάλλου, κατατάσσονται στα ανυπόφορα κλισέ εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία. Άπαξ και το πάρουμε απόφαση, ωστόσο, μπορούμε να οριοθετήσουμε σε κάποιο βαθμό το ψηφιακό μας περιβάλλον, μέσα από απλά βήματα.
Σύμφωνα με τον Βιτωράτο, οι πέντε εντολές που πρέπει να εφαρμόσουμε για να αποτρέψουμε τις στοχευμένες διαφημίσεις, είναι η διαχείριση των ρυθμίσεων απορρήτου μας, η εκκαθάριση των cookies και του ιστορικού περιήγησής μας, η χρήση της λειτουργίας ιδιωτικής περιήγησης που περιορίζει τον όγκο δεδομένων που συλλέγονται για την online δραστηριότητά μας, η χρήση λογισμικού αποκλεισμού διαφημίσεων, αλλά και ο προσεκτικός έλεγχος των πληροφοριών που αναρτάμε οι ίδιοι στο διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων των προσωπικών πληροφοριών και των ενδιαφερόντων μας. «Όσο λιγότερες πληροφορίες μοιραζόμαστε, τόσο λιγότερα δεδομένα έχουν να χρησιμοποιήσουν οι διαφημιστές», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στην περίπτωση των χορηγούμενων αναρτήσεων του Instagram, μια ακόμη απλούστερη λύση που, στην περίπτωσή μου τουλάχιστον, λειτούργησε αποτελεσματικά έπειτα από κάποιους μήνες – χωρίς, φυσικά, να προστατεύει την ιδιωτικότητά μου, αλλά «καθαρίζοντας» το feed μου από τέλεια χείλη και ανορθωμένους γλουτούς – ήταν η χρήση της πλατφόρμας για την ενεργή αναζήτηση περιεχομένου που με ενδιέφερε πραγματικά. Πλέον, η αρχική μου σελίδα είναι γεμάτη από χορευτές και κουτάβια. Εικόνες που η ψυχική μου υγεία δείχνει να εκτιμά.
Για την υποστήριξη της τελευταίας, ακόμη καλύτερη, αν και σαφώς δυσκολότερη στην εφαρμογή της, είναι η προτροπή της Σιδηροπούλου, του ΕΚΠΑ: «[Πρέπει ν]α γνωρίζουμε τα βαθιά και ουσιαστικά κίνητρα που κινούν τη συμπεριφορά μας γύρω από το σώμα μας, να αναγνωρίζουμε τις προσωπικές μας ανάγκες, να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να “ακούει” το σώμα μας και να θυμόμαστε ότι το σώμα μας θα είναι εκεί, ακόμα και όταν η εκάστοτε μόδα περάσει. Αν είναι σημαντικό να μιλήσουμε για ένα “πρέπει” είναι ότι πρέπει να είμαστε ειλικρινείς προς το σώμα μας και τον εαυτό μας».
Πηγή: in.gr
